Dịch vụ “làm hộ chiếu nhanh” có hợp pháp không?
Trong vài năm gần đây, cụm từ “dịch vụ làm hộ chiếu nhanh”, “làm hộ chiếu gấp” xuất hiện rất nhiều trên internet, mạng xã hội, thậm chí ngay trước cổng các cơ quan quản lý xuất nhập cảnh.
Vậy dưới góc độ pháp luật, dịch vụ “làm nhanh” này có hợp pháp không? Bài viết sẽ phân tích rõ:
1. Cơ sở pháp lý: Ai có quyền cấp hộ chiếu và trong bao lâu?
1.1. Chủ thể có thẩm quyền cấp hộ chiếu
- Theo Luật Xuất cảnh, nhập cảnh của công dân Việt Nam và các văn bản hướng dẫn, cơ quan có thẩm quyền cấp hộ chiếu cho công dân Việt Nam gồm:
- Cục Quản lý xuất nhập cảnh – Bộ Công an
- Phòng Quản lý xuất nhập cảnh – Công an cấp tỉnh
Mọi hộ chiếu phổ thông cấp cho công dân đều phải thông qua các cơ quan này.
Kết luận: Không có công ty, cá nhân nào bên ngoài Nhà nước có quyền “cấp” hộ chiếu.
1.2. Thời hạn giải quyết thủ tục hộ chiếu
Thời hạn giải quyết hồ sơ cấp hộ chiếu phổ thông trong nước được ấn định trong các văn bản pháp luật và hướng dẫn của Bộ Công an, có thể tóm lược như:
- Nộp trực tiếp tại Công an cấp tỉnh: tối đa 08 ngày làm việc kể từ ngày nhận đủ hồ sơ hợp lệ.
- Nộp tại Cục Quản lý xuất nhập cảnh – Bộ Công an: tối đa 05 ngày làm việc.
- Trường hợp khẩn cấp, nhân đạo, lý do đặc biệt (ví dụ: chữa bệnh, thân nhân ở nước ngoài bị tai nạn, bệnh nặng…) có thể được giải quyết theo thủ tục rút gọn với thời gian ngắn hơn (thường không quá 03 ngày làm việc tùy từng trường hợp và quy định cụ thể).
Như vậy, pháp luật đã quy định sẵn “khung thời gian nhanh – chậm” cho cơ quan Nhà nước khi cấp hộ chiếu.
2. “Dịch vụ làm nhanh” là gì dưới góc độ pháp lý?
Khi tìm kiếm trên mạng, ta dễ bắt gặp các quảng cáo như:
- “Làm hộ chiếu nhanh 1–3 ngày”
- “Làm hộ chiếu gấp, không cần xếp hàng”
- “Bao có hộ chiếu, không cần lên cơ quan công an”
Thực tế, các dịch vụ ngoài xã hội không phải là nơi cấp hộ chiếu, mà thường làm những việc sau:
- Tư vấn quy định pháp luật, điều kiện cấp hộ chiếu (cấp mới, đổi, cấp lại khi mất/hư…).
- Hỗ trợ chuẩn bị hồ sơ: tờ khai, ảnh, giấy tờ tùy thân, giấy tờ chứng minh lý do khẩn cấp (nếu có)…
- Hỗ trợ khai tờ khai điện tử trên Cổng Dịch vụ công, đặt lịch, hướng dẫn nộp hồ sơ tại cơ quan xuất nhập cảnh.
- Hỗ trợ theo dõi tình trạng hồ sơ, nhận kết quả và chuyển phát cho khách theo thỏa thuận.
Nói cách khác, về bản chất pháp lý:
“Dịch vụ làm hộ chiếu nhanh” là dịch vụ hỗ trợ thủ tục hành chính, chứ không phải hoạt động cấp hộ chiếu.
Chính điểm này là chìa khóa để phân biệt hợp pháp và bất hợp pháp.
3. Khi nào dịch vụ “làm hộ chiếu nhanh” là HỢP PHÁP?
Một dịch vụ có thể được xem là hợp pháp nếu thỏa mãn các điều kiện sau:
3.1. Không can thiệp trái phép vào quá trình cấp hộ chiếu
Luật cấm các hành vi như:
- Cấp giấy tờ xuất nhập cảnh không đúng thẩm quyền.
- Nhũng nhiễu, gây phiền hà, tự đặt thêm thủ tục, thêm phí ngoài quy định.
- Lợi dụng chức vụ, quyền hạn để trục lợi khi giải quyết thủ tục xuất nhập cảnh.
Đối với dịch vụ bên ngoài, nếu họ chỉ dừng ở hỗ trợ hồ sơ, không dùng tiền hay “quan hệ” để tác động, không yêu cầu khách đưa thêm khoản “bôi trơn” cho cán bộ… thì về nguyên tắc là không vi phạm những điều cấm này.
3.2. Phạm vi dịch vụ dừng ở “tư vấn và hỗ trợ thủ tục”
Dịch vụ hợp pháp thường có các đặc điểm:
- Giải thích rõ cho khách: hộ chiếu do cơ quan Nhà nước cấp, họ chỉ hỗ trợ làm hồ sơ và quy trình.
- Tư vấn loại hồ sơ và điều kiện theo Luật (cấp mới, cấp lại do mất, hết hạn, sửa đổi thông tin…).
- Soạn thảo, kiểm tra, chuẩn hóa hồ sơ, khai tờ khai giúp khách tránh sai sót.
- Hướng dẫn khách tự nộp hồ sơ, hoặc hỗ trợ theo đúng quy định (ví dụ đi cùng, hỗ trợ in ấn, chuyển phát…).
Trong các trường hợp khẩn cấp, nếu công dân có đầy đủ giấy tờ chứng minh lý do khẩn cấp, thì luật đã cho phép áp dụng thủ tục rút gọn, giải quyết trong thời gian ngắn hơn. Dịch vụ chỉ giúp:
- Tư vấn cho khách hồ sơ cần chuẩn bị để chứng minh tình trạng đó.
- Sắp xếp, trình bày hồ sơ rõ ràng để cơ quan Nhà nước dễ xem xét.
3.3. Minh bạch về chi phí, tách bạch “phí dịch vụ” và “lệ phí Nhà nước”
Dấu hiệu hợp pháp:
- Có hợp đồng dịch vụ, hóa đơn/biên nhận rõ ràng.
- Lệ phí cấp hộ chiếu (phí Nhà nước) được ghi riêng – khoản này nộp cho cơ quan xuất nhập cảnh theo biểu phí do Bộ Tài chính/Bộ Công an quy định.
- Phí dịch vụ (tiền công soạn hồ sơ, tư vấn, hỗ trợ đi lại…) được thông báo riêng, thống nhất từ đầu.
Điều này giúp tránh việc ngụy trang các khoản “bôi trơn, chạy chọt” vào chung một gói “trọn gói”.
4. Khi nào dịch vụ “làm hộ chiếu nhanh” là BẤT HỢP PHÁP?
4.1. Quảng cáo, cam kết trái với quy định pháp luật
Một số dấu hiệu cảnh báo:
- “Bao có hộ chiếu trong 1 ngày, không cần lên cơ quan công an”
- “Bao đậu 100% dù đang bị hạn chế xuất cảnh”
- “Không cần hồ sơ, chỉ cần chuyển tiền và ảnh”
- Những lời hứa này đi ngược lại nguyên tắc và quy trình cấp hộ chiếu đã nêu ở trên.
Nếu dịch vụ thực hiện bằng việc:
- Sử dụng quan hệ, hối lộ để ép hồ sơ được ưu tiên trái quy định,
- Hoặc thậm chí làm giả/tẩy xóa hồ sơ, thì đó là các hành vi có thể vi phạm pháp luật hành chính, thậm chí hình sự.
4.2. Sử dụng, làm giả giấy tờ, khai báo gian dối
Luật nghiêm cấm hành vi:
- Làm giả, sử dụng giấy tờ giả trong hồ sơ xuất nhập cảnh.
- Cung cấp thông tin, tài liệu sai sự thật để được cấp hộ chiếu.
Nếu dịch vụ:
- “Chế” giấy tờ cho khách (giấy xác nhận công tác, giấy tờ chứng minh lý do khẩn cấp không có thật…),
- Hướng dẫn khách khai man mục đích, khai gian lý do để được xử lý theo diện khẩn cấp, thì đây là khu vực rất nguy hiểm, bởi trách nhiệm pháp lý không chỉ thuộc bên dịch vụ mà cả người sử dụng dịch vụ.
4.3. Thu phí “chạy hồ sơ”, “mua suất ưu tiên”
Những hình thức:
- Thu tiền để “chạy xuất cảnh”, “chạy hộ chiếu”,
- Hứa hẹn dùng tiền tác động cán bộ giải quyết hồ sơ nhanh hơn bình thường, có thể cấu thành hành vi đưa – nhận hối lộ, môi giới hối lộ hoặc các hành vi vi phạm pháp luật khác, tùy vào mức độ và hậu quả.
5. Dịch vụ “làm nhanh” – bản chất không xấu, vấn đề nằm ở CÁCH LÀM
Từ các phân tích trên, có thể rút ra:
- Pháp luật không cấm công dân thuê tổ chức/cá nhân khác giúp mình chuẩn bị, sắp xếp, kiểm tra hồ sơ và hỗ trợ một số thủ tục hành chính.
- Việc sử dụng dịch vụ để tiết kiệm thời gian, hạn chế sai sót là nhu cầu thực tế và có thể xem là bình thường, miễn là:
- Không làm giả hồ sơ.
- Không đưa/nhận hối lộ để “lách luật”.
- Không can thiệp trái phép vào quy trình xử lý của cơ quan Nhà nước.
Nói cách khác:
“Làm nhanh” không đồng nghĩa với “trái luật”.
Dịch vụ chỉ trở nên bất hợp pháp khi họ biến “làm nhanh” thành “chạy chọt, gian dối, giả mạo, hối lộ”.
6. Lời khuyên cho người dân khi cân nhắc dùng dịch vụ “làm hộ chiếu nhanh”
Để tránh rủi ro pháp lý và bị lừa đảo, người dân có thể:
6.1. Tự nắm các thông tin cơ bản về hộ chiếu
- Nắm rõ cơ quan có thẩm quyền (Cục/Phòng Quản lý xuất nhập cảnh).
- Hiểu thời hạn giải quyết thông thường (5–8 ngày làm việc, nhanh hơn trong một số trường hợp đặc biệt).
- Các trường hợp không được cấp hộ chiếu hoặc bị hạn chế xuất cảnh (đang chấp hành án, bị cấm xuất cảnh… theo luật).
6.2. Thận trọng với những lời quảng cáo “quá đẹp”
- Không vội tin vào những cam kết siêu tốc, siêu rẻ, không cần xuất hiện, bao đậu 100%.
- Kiểm tra kỹ tư cách pháp lý của đơn vị dịch vụ: tên công ty, mã số thuế, địa chỉ, thời gian hoạt động, hợp đồng dịch vụ.
6.3. Hỏi rõ về chi phí, giấy tờ và trách nhiệm
- Yêu cầu bảng chi phí chi tiết, tách rõ: lệ phí Nhà nước – phí dịch vụ.
- Hỏi kỹ: họ sẽ làm những gì, khách phải làm những gì, ai là người chịu trách nhiệm nếu hồ sơ có vấn đề.
- Không giao bản gốc giấy tờ tùy thân mà không có biên nhận rõ ràng.
------------------------------------------------->
Dịch vụ “làm hộ chiếu nhanh” về bản chất không bị pháp luật cấm, nếu chỉ dừng lại ở việc tư vấn, hỗ trợ công dân chuẩn bị hồ sơ, khai tờ khai, nộp hồ sơ đúng nơi, đúng quy trình. Dịch vụ trở thành bất hợp pháp nếu đi kèm các hành vi bị cấm như: làm giả giấy tờ, khai báo gian dối, đưa/nhận hối lộ, can thiệp trái phép vào hoạt động của cơ quan có thẩm quyền.
